યુદ્ધ જીતાઈ ગયું છે અને પાંડવો તેમના હકનું રાજ્ય લેવા માટે હસ્તિનાપુર પાછા ફર્યા. નફરતની આગમાં બળી રલેલા ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારી પાંડવોને મારવાની યોજના બનાવે છે - પણ કૃષ્ણ તેને નિષ્ફળ કરે છે.

મહાભારતના આ પ્રશ્નોત્તરી વિભાગમાં, સદ્‍ગુરુ દ્રોણાચાર્ય જે ઘાતકી રીતે એકલવ્યનો અંગૂઠો ગુરુદક્ષિણામાં માંગી લે છે તે અને તેને સર્વશ્રેષ્ઠ ધનુર્ધારી બનતો અટકાવવા પાછળ રહેલા સાચા કારણ પર પ્રકાશ પાડે છે.

પોતાની અંતિમ પળોમાં, ભીષ્મ યુધિષ્ઠિરને રાજા હોવા પાછળ શું લાગે છે તે બાબતમાં માર્ગદર્શન આપે છે તેમજ જીવનની સર્વોત્તમ ભેટ મેળવે છે.

યાદવોની સુખ-સમૃદ્ધિ શરૂઆતમાં ખૂબ વધે છે, પછી તેઓ સ્વચ્છંદી બની જાય છે અને પરિણામ સ્વરૂપ તેમની નિયતિ તેમને અંત તરફ લઈ જાય છે. કૃષ્ણ જોતા રહે છે, જાણે છે કે તેમના જેવા દૈવી જીવને માટે પણ કર્મના નિયમોમાંથી છટકવું શક્ય નથી.

ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારી વાનપ્રસ્થ સ્વીકારે છે, જ્યાં સમય જતા કુરુવંશની એક પેઢીના આ છેલ્લા સભ્યો ભયાનક મૃત્યુ પામે છે. અહીં યુધિષ્ઠિર રાજા બને છે અને ૩૬ વર્ષ રાજ કરી રાજ્યને ઘણું સમૃદ્ધ બનાવે છે.

અશ્વત્થામાએ બ્રહ્માસ્ત્ર છોડ્યું અમે કૃષ્ણએ તેની એક નવજાત પર થનારી અસરને રોકવા વચ્ચે પડવું પડ્યું. વાંચો આ કૃત્યએ કઈ રીતે કૃષ્ણને હંમેશ માટે બદલી નાખ્યા.

સદ્‍ગુરુ પરંપરાગત જાતિ પ્રથા જાતિઅનુસાર ધર્મ અંગેનો પ્રશ્ન અને આધુનિક સમાજમાં પ્રવર્તતી વર્ગ વ્યવસ્થા પાછળ રહેલા તર્ક પર પ્રકાશ પાડે છે.

શું ધર્મ સત્યનો પર્યાયવાચી શબ્દ છે? શું ધર્મ માણસ માટે અંતિમ કાયદો હોય છે કે તે પરિસ્થિતિ પ્રમાણે બદલાઈ શકે છે? અને શું તેમાં સમાવિષ્ટતાનું પરિબળ હોવું જોઈએ? સદ્‍ગુરુ સામાન્ય રીતે ખોટું અર્થઘટન પામેલા મહાભારતના ચાવીરૂપ વિષય અંગે ગહન દૃષ્ટિકોણ પ્રસ્તુત કરે છે.

આપણા મહાભારતની શૃંખલામાં, સદ્‍ગુરુ આ અમર ગાથામાં દક્ષિણ ભારતના પ્રભાવ વિશે ઉદાહરણો સાથે વાત કરે છે. એક ઉદાહરણ બાર્બરીક નું છે જે મહાન યોદ્ધો હતો, જેનું મસ્તક કૃષ્ણએ ગુરુ દક્ષિણા તરીકે માંગી લીધું હતું અને તેના મસ્તકે સમગ્ર યુદ્ધ જોયું અને તેના પર ટિપ્પણી પણ કરી.

ગાંધારી શા માટે તેના ધૃતરાષ્ટ્ર સાથેના લગ્ન પછી આંખ પર પાટા બાંધી રાખવાનું નક્કી કરે છે? તે તેના પતિ માટે પ્રેમ કે ભક્તિને કારણે ન હતું, એવું સદ્‍ગુરુ સ્પષ્ટ કરે છે.

મહાભારતના સમય પછી લગભગ પાંચ હજાર વર્ષમાં દુનિયાની વસ્તી ૧ કરોડ ૮૦ લાખથી વધીને ૭.૭ અબજ થઈ ગઈ છે. જો પુનર્જન્મ જેવી કોઈ વસ્તુ હોય તો આત્માનો આ વધારો કઈ રીતે થાય છે? સદ્‍ગુરુ આ બાબતમાં રહેલી ગેરસમજને મહાભારત કાર્યક્રમ થકી દૂર કરે છે.

સદ્‍ગુરુ કહે છે કે, દુર્યોધન શા માટે કૃષ્ણની દિવ્યતા સ્વીકારતો નથી. તેઓ એ પણ સમજાવે છે કે કઈ રીતે કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં પાત્રોની તેમણે કરવાના કાર્યોને આધારિત ગોઠવણી થઈ અને યુદ્ધનું પરિણામ નિર્ધારિત થયું.

અશ્વત્થામા પાંડવોના બધા જ પુત્રોને ઊંઘમાં રહેંસી નાખે છે. અર્જુન વેર લેવા માટે અશ્વત્થામાને શોધે છે. યુદ્ધ કરતા યુદ્ધનું પરિણામ વધુ ભયંકર આવે છે.

દુર્યોધનથી પરાસ્ત થઈ રહેલો ભીમ કૃષ્ણ સામે મદદ માટે જુએ છે. યુદ્ધ પૂરું થવા પર છે, પરંતુ સંહાર હજુ બાકી છે.

કુરુક્ષેત્ર નું યુદ્ધ સમાપ્ત થયું. મોટા પ્રમાણમાં જાનહાનિ થઈ. દુર્યોધનને છોડીને બધા કૌરવ ભાઈઓ મૃત્યુ પામ્યા છે. તેનો અર્થ એ કે હજુ વિગ્રહનો જડમૂળથી નાશ થયો નથી.