महाभारत भाग १३: धर्म - वैयक्तिक आणि वैश्विक कायदे

धर्म आणि अधर्म

सद्गुरु: महाभारताचे संपूर्ण महाकाव्य धर्म आणि अधर्म या दोन मूलभूत बाबींच्या भोवती फिरते. जेव्हा आपण "धर्म" आणि "अधर्म" म्हणता तेव्हा बहुतेक लोक योग्य आणि अयोग्य, चूक आणि बरोबर, चांगले आणि वाईट या दृष्टीने विचार करतात. धर्म आणि अधर्माकडे पाहण्याचे वेगवेगळे मार्ग आहेत. एक क्षत्रिय, योद्धा, त्याचा स्वतःचा धर्म आहे. एक ब्राह्मण, शिक्षक, यांचा स्वतःचा धर्म आहे आणि तसाच वैश्य आणि शूद्रांचाही आहे. आयुष्याकडे पाहण्याचा हा एक प्रभावी मार्ग आहे. लोकांच्या वेगवेगळ्या गटांना फक्त स्वतःचा धर्म असतो असे नाही - प्रत्येक व्यक्तीला स्वतःचा धर्म असतो. तुम्ही भीष्म आणि बाकी प्रत्येकजण पुन्हा पुन्हा बोलताना ऐकाल, “हा माझा धर्म आहे.”

जर प्रत्येकाचा स्वतःचा धर्म, स्वतःचा कायदा असेल तर एखादा विचारू शकतो की कायदा कुठे आहे? प्रत्येकाचा स्वतःचा कायदे होते आणि ते एकमेकांच्या विरोधात होते म्हणून कुरुक्षेतत्राचे युद्ध झाले असे नाही. युद्ध झाले कारण लोकांनी स्वतःचा धर्म तोडला. जीवनाकडे पाहण्याचा हा एक मार्ग आहे, जिथे प्रत्येकाला स्वतःचा धर्म असू शकतो, परंतु तरीही धर्माचा एक समान धागा आहे जो कोणीही मोडू शकत नाही. अशा प्रकारे, प्रत्येकजण स्वत:च्या स्वातंत्र्यात आपले जीवन जगू शकतो परंतु तरीही ते एकमेकांशी भांडत नाहीत. धर्माच्या या मूलभूत धाग्यामुळे सुसंस्कृत अस्तित्वाची शक्यता निर्माण झाली.

"मत्स्य न्याय”

धर्म स्थापित होण्यापूर्वी मत्स्य न्याय असे काहीतरी होते. त्याभोवती एक कथा आहे. एक दिवस गंगेत एक छोटा मासा आनंदाने फिरत होता. पण नंतर कोठूनतरी मोठा मासा आला. लहान मास हा मोठ्या माशाचा भाग झाला, आणि मोठा मासा आनंदी होता. मग एके दिवशी, आणखी एक मोठा मासा आला आणि त्याने ह्या दुसऱ्या माशाला खाल्ले. या प्रमाणे, मोठे आणि मोठे मासे आले आणि त्यांनी लहान मासे खाल्ले. मग मोठा मासा समुद्रात गेला. त्याने लहान मासे खाण्यास सुरवात केली आणि ते इतका मोठा बनला की जर त्याने आपली शेपटी उडविली तर महासागर खवळेल आणि हिमालयावर जाऊन आदळेल. हा जगासाठी धोका बनला. ही कथा योग्य संदर्भात समजून घेणे आवश्यक आहे. आजही हे खरं आहे की प्रत्येक मासा स्वतःपेक्षा मोठा होण्यासाठी प्रयत्न करीत आहे. जर सर्व मासे समान वेगाने वाढत असतील तर एक सुसंस्कृत समाज तयार होईल. परंतु जर एक मासा खूप मोठा झाला तर मूलभूत कायदे आणि समाजातील सभ्यता मोडून जाऊ शकते. त्या मोठ्या माशाची इच्छा म्हणजे कायदा असेल. मत्स्य न्याय, ज्याचा अर्थ माशांचा न्याय आहे त्याच्यापासून त्यांनी समाजाला अशा ठिकाणी घेऊन जाण्याचा प्रयत्न केला जेथे प्रत्येक व्यक्तीला आपले स्वातंत्र्य मिळू शकेल आणि समाजातील कायद्याचा मूलभूत धागा न तोडता स्वतःचा कायदा पाळला जाईल.

महाभारतातील धर्म

महाभारत अशी परिस्थिती होती जेव्हा काही मासे खूप मोठे झाले होते आणि कायद्याच्या मूलभूत धाग्याचा आदर करीत नव्हते ज्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीला त्यांचे स्वत: चे स्वातंत्र्य मिळू शकेल. जेव्हा ते कायदा किंवा धर्माबद्दल बोलतात तेव्हा त्यांनी केवळ नागरी संहिता म्हणून उल्लेख केला नाही किंवा केवळ समाजातील शांततेसाठीच नव्हे किंवा मानवांना त्यांच्या प्रतिभेला, प्रेमाला आणि स्वातंत्र्याला अभिव्यक्ती मिळण्यासाठी नव्हे. धर्म जीवनाचे आयोजन अशा प्रकारे करते की प्रत्येकजण आपल्या परमोच्च स्वरूपाकडे वाटचाल करत असतो. जर तुम्ही आपल्या परमोच्च, मूळ, दैवी स्वरूपाकडे प्रगती करत असाल तर तुम्ही धर्मात आहात. जर तुम्ही प्रगती करत नसलात अगदी कुणालाही इजा केली नाही तरी तुम्ही धर्मात नसता. महाभारतात धर्माचा असा संदर्भ आहे. जेव्हा कोणी म्हणते, “हा माझा धर्म आहे,” तर याचा अर्थ असा की त्यांना ते आवडत नसेल, कदाचित ते त्यांच्यासाठी सोयीचे नसेल परंतु त्यांच्या परमोच्च स्वरूपापर्यंत पोहोचण्याचा हा मार्ग आहे. जेव्हा भीष्म म्हणाला, “हे व्रत माझा धर्म आहे. कुरु वंश आणि त्यांचे साम्राज्य तुटून पडले तरी मी ते मोडणार नाही - जरी मी या साम्राज्यासाठी माझे जीवन देण्यास तयार आहे. ”त्याचा अर्थ असा होता की तो या मार्गाने त्याच्या अंतिम ध्येयाकडे जाणार आहे आणि तो सोडणार नाही. आपण विदुराचे म्हणणे ऐकले - “कुटूंबासाठी तुम्ही एखाद्या व्यक्तीचा बळी देऊ शकता. एखाद्या गावाच्या फायद्यासाठी, आपण एखाद्या कुटुंबाचा बळी देऊ शकता. एखाद्या राष्ट्राच्या फायद्यासाठी, आपण एखाद्या गावाचे बलिदान देऊ शकता.जगाच्या फायद्यासाठी, आपण एखाद्या देशाचे बलिदान करू शकता. परमोच्च स्वरूपासाठी आपण संपूर्ण जगाचा त्याग करू शकता. ”हाच संदर्भ आहे ज्याद्वारे त्यांनी धर्माकडे पाहिले. त्यांनी स्पष्टपणे पाहिले की परमोच्च स्वरूप हे अंतिम ध्येय आणि परमोच्च महत्वाचे आहे.

भीष्माची शक्ती

यावर आधारित त्यांनी सर्व कायदे तयार केले. ते दैनंदिन जीवनातील अगदी सोप्या नियमांना आपल्या परमोच्च स्वरूपाकडे जाण्यासाठी एक पायरी म्हणून पाहतात. भीष्माने हे भयंकर व्रत घेतले - आपण ते “भयानक” म्हणतो कारण तो ब्रह्मचारी झाला म्हणून नव्हे, किंवा त्याने स्वत: ला अपंग केले म्हणून नव्हे, किंवा तो स्वत: च्या वैयक्तिक गैरसोयीमुळे किंवा हानीमुळे नव्हे तर त्याने कुरु वंशाची व राष्ट्राची ज्यावर तो खूप प्रेम करायचा, त्याची जबाबदारी पणाला लावली. हा त्याचा धर्म आणि त्याच्यापर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग आहे, असे सांगून त्याने आपल्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे काय आहे ते त्याने पणाला लावले. आपण जसे पुढे जाऊ तसे तुम्ही विविध परिस्थिती पाहाल जिथे भीष्म जवळजवळ महामानव भासतो. जर एखादा माणूस आपल्यामध्ये असलेल्या जीवनाचे बीज - एक सक्षम पेशी जिच्यामुळे दुसरा मनुष्य निर्माण होऊ शकतो - जीवन शक्तीमध्ये बदलण्यास तयार असेल तर ते अणूशक्तीसारखे बनते. एक अणू इतकी उर्जा तयार करू शकतो. भीष्म ब्रह्मचारी असल्याने अनेकदा लोक भिष्माशी लढा देऊ शकत नाहीत असे म्हणत. ते त्याला मारू शकले नाही कारण त्याने आपल्या शरीरातील प्रत्येक बीजाचे जीवन शक्तीमध्ये रूपांतर केले होते, ज्याने त्याला स्वतःच्या निवडीने नश्वर बनविले. या पार्श्वभूमीवरच म्हटले जाते की भीष्मात आपल्या मृत्यूची वेळ निवडण्याची शक्ती होती. तो अमर नव्हता, परंतु तो त्याच्या मृत्यूची वेळ आणि जागा निवडू शकला, जे जवळजवळ अमरत्वाइतकेच चांगले आहे. जर कोणी तुम्हाला शाप दिला तरच अमरत्व येऊ शकते. आपण कायमचे जगलात तर कोणत्या प्रकारची छळवणूक होईल याची आपण कल्पना करू शकता का? अमरत्व हा एक शाप आहे. आपण मरू इच्छित असताना मरणार आहोत याची निवड एक वरदान आहे.

महाभारत- काळाच्या खूप पुढे

ही एक स्वतःच्या शक्तीची आणि निसर्गाच्या ऊर्जेचा ठाव घेण्याची प्रक्रिया आहे. महाभारतातले आणखी एक उदाहरण म्हणजे अस्त्रे- शक्तिशाली शस्त्रे. ते म्हणाले की अस्तित्वातील सर्वात लहान कण रणांगणावर सर्वात मोठी शक्ती बनू शकते. ते धनुष्य आणि बाण वापरत असले तरीही हे अणुबॉम्बसारखे वाटते. त्यांनी काही विशिष्ट अस्त्रांच्या परिणामाबद्दल देखील सांगितले, जसे की “तुम्ही जरी हे अस्त्र संपूर्ण जगाचा नाश करण्यासाठी वापरले नाही तरी आईच्या पोटातील बाळे जळून जातील.” एकतर त्यांच्याकडे अविश्वसनीय कल्पनाशक्ती होती किंवा त्यांना प्रत्यक्षात या प्रकारचे ज्ञान होते. त्यांच्याकडे या प्रकारची शस्त्रे होती की काय, त्यांनी कोठेतरी ती पहिली किंवा कोठूनतरी कोणीतरी येऊन त्यांना या गोष्टी सांगितल्या आहेत? आपल्याला माहित नाही परंतु आपल्याला ही कथा काळजीपूर्वक पहाण्याची आवश्यकता आहे. हे फक्त काही लोकांच्या भांडणाबद्दल नाही, किंवा एखाद्या व्यक्तीला राज्य किंवा पत्नी किंवा मूल पाहिजे त्याबद्दलही नाही. ह्या गोष्टीला बरीच पैलू आहेत.

पुढे चालू......